Δύο μέρες στη Λευκωσία

1η μέρα, 30/10/2016

Μεσημέρι. Πολύ ζέστη στη Λάρνακα, θυμίζει Ελληνικό Αύγουστο. Μπαίνεις στο μικρό λεωφορείο προς Λευκωσία. Διαπιστώνεις ότι οδηγούν αριστερά. Νιώθεις αμήχανα. Η φύση γύρω από το δρόμο προς Λευκωσία, θυμίζει Κρήτη (Ηράκλειο προς Μάλια χωρίς όμως της θάλασσα, και με ίσως πιο ασβεστώδη – λευκά – πετρώματα). Μπαίνεις στη Λευκωσία, την πρωτεύουσα της Κύπρου (η οποία – διαβάζω στη βικιπαίδεια – είναι πρωτεύουσα της Κύπρου για πάνω από χίλια χρόνια και η οποία καταλείφθηκε από Φράγκους, Ενετούς, Οθωμανούς και Βρετανούς). Παρατηρείς ψηλά κτίρια. Μάλλον δεν θα έχουν σεισμούς εδώ. Πάνω τους, σαν άσπρα προβατάκια, κυλινδρικά ντεπόζιτα βαμμένα άσπρα, σχεδόν σε κάθε κτίριο. Μάλλον θα υπάρχει κάποιο θέμα με το νερό. Η προφορά της εργαζομένης στην υποδοχή του ξενοδοχείου μου θυμίζει κάπως την Ροδίτικη. Ξενοδοχείο καλό: άνετο δωμάτιο, μπαλκόνι. Ρώτησα αν το νερό βρύσης πίνεται. Δεν πίνεται, χρειάζεσαι εμφιαλωμένο. Ευγενικό το προσωπικό σε ξενοδοχείο, περίπτερα, στο δρόμο. Σούρουπο. Παίρνω το δρόμο προς το κέντρο, προς την παλιά πόλη. Πολλά αυτοκίνητα, σχεδόν κανείς δεν περπατάει στη λεωφόρο Αρχ. Μακαρίου. Μετά από 30′ περίπου περνάω μια σιδερένια γέφυρα (κάνουν έργα στην τάφρο των τειχών).

Βρίσκομαι στην παλιά πόλη, ένα πλέγμα από πεζόδρομους, μεγάλους και μικρότερους. Έχει βραδιάσει πια δεν μπορώ να διακρίνω τα ενετικά τείχη. Ο φωτισμός στα σοκάκια με παλιές στρογγυλές μεγάλες λάμπες. Ίσως το φως δεν επαρκεί. Μοιάζει ημιφωτισμένη η παλιά πόλη. Καφενεία, μαγαζιά, καφετέριες, ψητοπωλεία. Δεν υπάρχει χλιδή ή πολυτέλεια. Υπάρχει κόσμος, ούτε λίγος ούτε πολύς για Κυριακή. Είναι νωρίς αλλά πεινάω. Πιο πολύ κόσμο βλέπω να έχει το αρμένικο ψητοπωλείο. Τρως σε δίσκο με λαδόκολλα. Pas mal. Τα μαχαιροπήρουνα πλαστικά. Ζητάς μπύρα και σου λένε ότι δεν έχουν αλλά μπορούν να πάρουν από το διπλανό μαγαζί.

Από την ένδυση και συγκρίνοντας με το Ηράκλειο νιώθεις ότι το βιοτικό επίπεδο είναι μάλλον χαμηλότερο (παρά αυτά που λένε τα στοιχεία), όμως μια βόλτα δεν αρκεί για ασφαλή συμπεράσματα. Ίσως οι κάτοικοι να είναι λίγο πιο μικροκαμωμένοι, μπορεί να φταίει και η πολυπολιτισμικότητα (είναι περισσότερη από την Κρήτη). Μετά από 20 λεπτά περπάτημα διαπιστώνεις ότι δεν συνάντησες κανένα μαγαζί με τουριστικά. Μάλλον δεν έχει τουρισμό, ή τουλάχιστον τέτοια εποχή. Για αυτό ίσως δεν είναι η παλιά πόλη υπερφωτισμένη ή φανταχτερή (όπως για παράδειγμα της Ρόδου). Νιώθεις πιο ανατολή, λιγότερο δύση. Προχωράς βόρεια φτάνεις στην εκκλησία της Παναγίας της Φανερωμένης. Προχωράς λίγο και το δρομάκι σταματάει από συρματοπλέγματα και πινακίδες απαγορεύεται η φωτογράφηση. Έφτασες στη Νεκρή Ζώνη αυτή που χωρίζει το ελεύθερο κομμάτι από το κατεχόμενο.

(ενδεικτική φωτογραφία από διαδίκτυο με φως ημέρας: http://comunitaellenicanapoli.it/wp-content/uploads/2014/07/c031.jpg):

Παλιά η πόλη είχε μία γραμμή που την έκοβε: τον ποταμό. Μετά, με την ενετική τοιχοποιία, μάλλον η γραμμή εξαφανίστηκε αφού γέμιζε την τάφρο που περικύκλωνε την πόλη. Τώρα η πόλη έχει  μια άλλη γραμμή που την τέμνει: τη νεκρή ζώνη. Είναι (διαβάζω) ίσως η μόνη διχοτομημένη πρωτεύουσα που έχει απομείνει στον κόσμο. Παίρνω έναν άλλο παράδρομο που κατευθύνεται και αυτός βόρεια και επίσης φτάνεις σε κάτι αντίστοιχο. Το κτήριο που είναι δίπλα στο φράχτη γράφει Ελληνικό Φυλάκιο Νο Χ (δεν θυμάμαι το νούμερο). Ένας στρατιώτης είναι μέσα στη σκοπιά, το δίπλα κτίριο ανήκει στη φρουρά, ακούγεται μπαλάκι πινγκ πονγ από τον πάνω όροφο (μάλλον παίζουν οι υπόλοιποι της βάρδιας).

Επιστρέφω με ταξί. Ακολουθεί ο διάλογος με τον οδηγό ταξί.

– Πας καθόλου στα κατεχόμενα;

-Όχι δεν θέλω να πάω.

– Έχουν μείνει Κύπριοι από την άλλη;

-Υπάρχουν κάποιοι σε ορισμένες περιοχές και κάποια χωριά, όμως και αυτούς σιγά σιγά τους διώχνουν, όπως έκαναν στην Κωνσταντινούπολη. Μπλέξαμε με το χειρότερο λαό του κόσμου.

-Προσδοκάτε κάτι να γίνει;

– Τι να γίνει, ότι και να γίνει ζημιωμένοι θα βγούμε.

Το ταξί έχει φτάσει στο ξενοδοχείο.

Το βράδυ διαβάζω την ιστορία της Κύπρου από τη βικιπαίδεια  και συναρμολογώ σχετικά σταχυολογήματα (δες ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ)

2η μέρα, 31/10/2016

Αν και το συνέδριο ήταν θεματικό, η τελετή έναρξης που κράτησε μιάμιση ώρα … τους είχε όλους. Ή ομιλία υποδοχής αναφέρθηκε στην κατοχή, στη διαχωριστική γραμμή και την ελπίδα επανένωσης. Ακόμα και ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας θα ήταν παρόν αλλά έκτακτη συνάντηση με τον Ερτογάν τον ανάγκασαν να φύγει (απ’ ότι μας είπαν γίνονται ενέργειες αυτό το διάστημα με σκοπό την επανένωση της Κύπρου). Ήταν και απέδωσαν χαιρετισμό στο συνέδριο ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου, ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων, η Καθηγήτρια Αντωνία Μοροπούλου (από το ΕΜΠ άρτι αφιχθείσα από τις εργασίες στον Πανάγιο Τάφο η οποία έκανε και σχετική παρουσίαση), ο Πρεσβευτής της Ελλάδας στην Κύπρο, εκπρόσωποι της Πρυτανείας, Δντες Αρχαιοτήτων του Ισραήλ, Project Officers των ενεργών αυτήν την περίοδο EU calls, δικηγόροι που κατάφεραν νομικά να επαναπατρίσουν Κυπριακές αρχαιότητες, ο διευθυντής της αστυνομίας που είναι υπεύθυνος για θέματα αρχαιοκαπηλίας, μια εκπρόσωπος της Interpol, απονομή βραβείων στις οικογένειες πρόσφατα εκλιπόντων επιστημόνων, απονομή των βραβείων καλύτερων εργασιών.

Το βράδυ είχαμε υποδοχή και κέρασμα από την Εξαρχία του Παναγίου Τάφου στη Λευκωσία. Για να πάμε εκεί παίρνουμε ταξί από το ξενοδοχείο. 6 Ευρώ μας λέει ο ταξιτζής μόλις φτάσαμε. Όμως έτυχε να έχουμε μόνο χαρτονομίσματα των 50 ευρώ. Δεν έχω ρέστα μας λέει. Δεν πειράζει κατεβείτε έτσι μας λέει! (αυτή η γενναιοδωρία είναι μάλλον σενάριο επιστημονικής φαντασίας στη Βόρεια Ευρώπη) . Ψάχνω τις τσέπες μου και ευτυχώς βρίσκω 5:30 Ευρώ σε κέρματα και τα δίνω (πάλι καλά).

Το κέρασμα το είχαν ετοιμάσει οι άνθρωποι και οι μοναχές της εξαρχίας. Όλα ήταν μια χαρά, και έδειχναν ζεστοί άνθρωποι.

Συμπέρασμα από τη 2η μέρα: Η συμμετοχή της Κύπρου στην ΕΕ, δίνει άλλη δυναμική και προοπτική, όπως φάνηκε από την πρώτη μέρα του συνεδρίου. Το μικρό μέγεθος της χώρας διευκολύνει το συντονισμό της. Νομίζω ότι θα προχωρήσει πολύ πιο γρήγορα απ’ ότι εμείς.

Γενικά η επίσκεψη μου άφησε πολύ θετικές εντυπώσεις. Ελπίζω και εύχομαι, αν είμαι τυχερός και την ξαναεπισκεφτώ, τα πράγματα να έχουν αλλάξει προς το καλύτερο και ο ταξιτζής της 1η μέρας, να είναι πιο ευχαριστημένος.

Γιάννης Τζίτζικας, 1/11/2016

=========

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Η ιστορία της Κύπρου (σταχυολογήματα από τη βικιπαίδεια)

<<

Από τους Ενετούς στους Οθωμανούς (1571) και από το 1878 στους Άγγλους μέχρι τον απελευθερωτικό αγώνα του 1955-1959 και την κήρυξη της ανεξαρτησίας τους το 1960.

Κλειδί για την κατανόηση της τροπής που πήρε το Κυπριακό και της πολιτικής που ακολούθησε έκτοτε η Τουρκία στο θέμα αυτό είναι δύο υπομνήματα του Τούρκου καθηγητή της Νομικής και πολιτικού Νιχάτ Ερίμ προς την κυβέρνηση Μεντερές στις 24 Νοεμβρίου 1956 και 22 Δεκεμβρίου 1956. Ο Ερίμ υπέδειξε ότι η απαίτηση της Τουρκίας να της επιστραφεί ολόκληρη η Κύπρος σε περίπτωση αποχώρησης των Βρετανών από το νησί ένεκα του αγώνα της ΕΟΚΑ, δεν συγκέντρωνε καμία πιθανότητα διεθνούς υποστήριξης. Αντίθετα, αν απαιτούσε διχοτόμηση, θα μπορούσε να την στηρίξει σε μια διεθνώς αποδεκτή και πολύ συμπαθή αρχή, εκείνη της αυτοδιάθεσης. Η πολιτική της Τουρκίας πήρε μια απότομη στροφή και μαχητικά διεκδικούσε να εφαρμοστεί η αυτοδιάθεση ξεχωριστά για τους Έλληνες και τους Τούρκους της Κύπρου, πράγμα που θα οδηγούσε στη διχοτόμηση. Άρχισε να πιέζει πολιτικά τους συμμάχους της, υποστηρίζοντας ότι η Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα δεν μπορούσε να γίνει αποδεκτή από την Τουρκία γιατί «θα παραβίαζε το δικαίωμα της τουρκοκυπριακής κοινότητας για αυτοδιάθεση, και θα διασάλευε εις βάρος της Τουρκίας την ισορροπία που είχε επιτευχθεί με τη Συνθήκη της Λωζάνης»

Τη νύκτα της 20ης προς την 21η Δεκεμβρίου 1963, δημιουργήθηκε κρίση στη συνύπαρξης των δύο κοινοτήτων και άρχισαν επεισόδια στη Λευκωσία μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, τα οποία κορυφώθηκαν με εκατέρωθεν νεκρούς την ημέρα των Χριστουγέννων. Στις 29 Δεκεμβρίου του 1963 επιβλήθηκε η διχοτόμηση της Λευκωσίας με την περίφημη «πράσινη γραμμή», όπως ονομάστηκε λίγο αργότερα.

Η Τουρκία βρήκε την ευκαιρία που έψαχνε 11 χρόνια μετά,  το 1974. Στις 8:20 π.μ. της 15ης Ιουλίου του 1974 εξαπολύθηκε στην Κύπρο στρατιωτικό πραξικόπημα το οποίο είχε οργανωθεί από τη Χούντα του Ιωαννίδη, εγκέφαλος του οποίου ήταν (μετά την ανατροπή του Παπαδόπουλου στις 25 Νοεμβρίου του 1973) ο Δημήτριος Ιωαννίδης και οι συνεργάτες του στη νήσο, με στόχο την ανατροπή του Μακαρίου και την προσάρτηση της Κύπρου στην Ελλάδα. Το σχέδιο ήταν να ανατραπεί ο Μακάριος και την Προεδρία να αναλάβει με τη δύναμη των όπλων ο Νίκος Σαμψών, ακραιφνής εθνικιστής Κύπριος πολιτικός, παλαιός μαχητής της ΕΟΚΑ και της ΕΟΚΑ Β’, ενώ στρατιωτικός επικεφαλής του κινήματος ήταν ο ταξίαρχος Μιχαήλ Γεωργίτσης. Την ίδια μέρα ελληνικές στρατιωτικές μονάδες με την ενίσχυση της Μοίρας Καταδρομέων και τμημάτων της Εθνοφρουράς άρχισαν να βάλλουν κατά του προεδρικού μεγάρου στη Λευκωσία, όπου βρισκόταν ο Μακάριος, με σκοπό να τον σκοτώσουν. Οι πραξικοπηματίες επικράτησαν γρήγορα και από τον κρατικό ραδιοσταθμό της Κύπρου, τον οποίο κατέλαβαν, απεύθυναν το εξής μήνυμα: «Σήμερον την πρωΐαν η Εθνική Φρουρά επενέβη δια να σταματήσει τον αδελφοκτόνον Πόλεμον – η Εθνική Φρουρά είναι αυτήν την στιγμήν κυρία της καταστάσεως- ο Μακάριος είναι νεκρός». Αυτός όμως κατάφερε και διέφυγε, στην αρχή στην Πάφο και αργότερα στη βρετανική βάση του Ακρωτηρίου, απ’ όπου και τον φυγάδευσαν οι Άγγλοι στο εξωτερικό. Πριν διαφύγει, από έναν πρόχειρο ραδιοφωνικό σταθμό της Πάφου, μεταδόθηκε το μήνυμά του, το οποίο ξεκινούσε ως εξής: «Ελληνικέ Κυπριακέ λαέ! Γνώριμη είναι η φωνή που ακούεις. Γνωρίζεις ποιος σου ομιλεί. Είμαι ο Μακάριος… Το πραξικόπημα της χούντας απέτυχε. Εγώ ήμουν ο στόχος της και εγώ, εφ’ όσον ζω, η χούντα εις την Κύπρον δεν θα περάσει…» Στις 19 Ιουλίου εξεφώνησε λόγο ενώπιον του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, στον οποίο, αφού ευχαριστούσε τους Άγγλους για τη σωτηρία του, χαρακτήριζε το πραξικόπημα ως εισβολή της Χούντας στην Κύπρο και κατάλυση της ανεξαρτησίας της, ενώ ταυτόχρονα κάλεσε το Συμβούλιο Ασφαλείας να παρέμβει με όλα τα πρόσφορα μέσα για την αποκατάσταση της δημοκρατίας, ίσως για να προλάβει τον κίνδυνο εισβολής από μέρους της Τουρκίας αφού η Τουρκία δεν είναι μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Στις 20 Ιουλίου 1974, σαράντα περίπου χιλιάδες Τούρκοι στρατιώτες, υπό την υποστήριξη της Τουρκικής Αεροπορίας και του ναυτικού εισέβαλαν παράνομα και κατά παράβαση του καταστατικού χάρτη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών στις βόρειες ακτές της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η απόβαση των Τουρκικών στρατευμάτων που ολοκληρώθηκε σε δύο φάσεις, με ένα μήνα σχεδόν διαφορά η πρώτη από τη δεύτερη, είχε ως αποτέλεσμα την παράνομη κατοχή του 37% της Κυπριακής Δημοκρατίας. Περίπου 200.000 εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους, έγιναν πρόσφυγες στην ίδια τους την πατρίδα, περίπου 4.000 νεκροί, και 1.619 δηλώθηκαν αγνοούμενοι. Οι Τούρκοι κατακτούν το 65% της καλλιεργήσιμης έκτασης, το 70% του ορυκτού πλούτου, το 70% της βιομηχανίας, το 80% των τουριστικών εγκαταστάσεων.

>>

Τα δικά μου συμπεράσματα:

• οι μαξιμαλιστικοί στόχοι δεν οδηγούν πουθενά, ενώ οι μελετημένοι στόχοι που λαμβάνουν υπόψη και τους άλλους, αργά ή γρήγορα οδηγούν σε επιτυχία (όπως στην περίπτωση της Τουρκίας – ένεκα της μελέτης του Νιχάτ Ερίμ)
• οι δικτατορίες δεν κάνουν καλό σε κανένα
• η Τουρκία πάντα .. λιγουρεύεται και κάνει πλάνα (δεκαετιών). Ελπίζω να μην της δώσουμε ευκαιρία (διότι ήδη έχει σχέδια και για άλλες διχοτομήσεις)